لیسانسه های عاشق پزشکی

تاریخ: 30 دی 1392

---

کلاسه پرونده: 91/55

---

شماره دادنامه: 734

---

موضوع رأی: ابطال قسمتی از بند سوم چهل و پنجمین مصوبه شورای عالی برنامه ریزی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

---

شاکی: مریم بهتاش
رأی هیأت عمومی
با توجه به این که مطابق ماده 7لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال 1358، تحصیل در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی داخل کشور به صورت رایگان و در قبال تعهد خدمت برابر مدتی که از تحصیل رایگان استفاده کرده اند مورد حکم مقنن قرار گرفته و پرداخت شهریه در فرضی اعمال می شود که کسی مایل به تحصیل رایگان نباشد و در سایر قوانین دلیلی بر
محدودیت تحصیل رایگان در مراکز آموزش عالی فقط در یک مقطع وجود ندارد و از طرفی مطابق ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380، دریافت هر گونه وجه، کالا و خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی توسط وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی غیر از مواردی که در مقررات قانونی مربوط معین شده یا می شود، ممنوع اعلام شده است، بنابراین قسمت اول بند 3 مصوبه چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر پرداخت شهریه تحصیل در مقطع دکترا توسط داوطلبی که در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان برخوردار بوده است، مغایر احکام مقنن به شرح فوق الذکر است و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود./

بسم الله الرحمن الرحیم

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

گردش کار: خانم مریم بهتاش به موجب دادخواستی، ابطال قسمتی از بند سوم چهل و پنجمین مصوبه شورای عالی برنامه ریزی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
" احتراماً، اینجانب مریم بهتاش به پیوست کپی نامه های شماره 166/523-30/7/1390 و 1673/500/د- 7/8/1390 دبیر شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی و آن معاونت و کپی صفحه 4 از فصل اول دفترچه، شرایط و ضوابط کلی پذیرش دانشجو و نحوه انتخاب رشته دانشگاهها در سال 90- 89 به استحضار عالی می رساند:
اینجانب از جمله پذیرفته شدگان رشته علوم پزشکی مقطع دکترای (پزشکی عمومی) دانشگاه علوم پزشکی اراک بوده که قبلاً نیز در رشته کارشناسی حقوق دانشگاه شیراز از مزایای آموزش رایگان استفاده نموده ام، به موجب بند 1-6 دفترچه آزمون سراسری 90- 89 در مقام بیان شرایط کلی تحصیل در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی مقرر شده، افرادی که قبلاً از آموزش رایگان استفاده کرده و تحصیلات خود را در رشته ای به اتمام رسانیده اند در همان مقطع قبولی و همان دوره (روزانه) امکان استفاده از تحصیلات رایگان را ندارند، به دنباله این بند چنین آمده است که این دسته از قبول شدگان باید همچون دانشجویان دوره دوم (شبانه) مبادرت به پرداخت شهریه نمایند.
متأسفانه علی رغم صراحت احکام مقرر در بند 1-6، بنا بر شرح نامه مورخ 20/7/1390 ظاهراً بر اساس مصوبات چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 7/12/1389 به نحو اطلاق و عموم مقرر شده است که «تکلیف پرداخت شهریه بر تمام دانشجویان پذیرفته شده در همان مقطع و دوره بار گردد» و باز در کمال تعجب علی رغم تصویب این مصوبه به 7/12/1389 در قسمت پایانی فراز اول نامه مذکور حکم یاد شده به دانشجویان ورودی سالهای قبل نیز تحمیل کرده است.
با توجه به این که:
اولاً: حکم یاد شده در باب عموم دانشجویان صرف نظر از مطابقت مقطع تحصیلی قبلی و فعلی، خلاف صریح شرایط اعلامی در زمان ثبت نام در دفترچه مربوطه است در آن دفترچه شرط پرداخت هزینه مطابقت مقطع تحصیلی قبلی و فعلی عنوان شده است و حال آن که مقطع تحصیلی قبلی اینجانب کارشناسی بوده و مقطع تحصیلی فعلی دکترا می باشد.
ثانیاً: با توجه به ثبت نام اینجانب در دانشگاه و قبولی در ابتدای سال تحصیلی90- 89 ، تسری حکم غلط صادر شده به تاریخ بعد بر موضوع سابق خلاف قاعده مسلم عقلی حرمت حق مکتسب بوده و با استناد به مصوبه، در تاریخ بعد هرگز نمی توان حقوق مکتسبه مسلم یک دانشجو را نادیده گرفت.
ثالثاً: در فرض تفسیر الفاظ و عبارات و ابهام در آنها اصل بر تفسیر در راستای تحصیل رایگان ( اصل 30 قانون اساسی) و استحقاق افراد به نحو مطلق شرکت در کنکور ورودی با رعایت شرایط یکسان است. تحمیل پرداخت هزینه و شهریه مخالف اصول و قواعد یاد شده است.
بنا بر جهات فوق مستدعی دفاع از حقوق مسلم اینجانب و مکاتبه در راستای رفع اثر از نامه در حق خویش هستم."
در پاسخ به اخطار رفع نقصی که توسط اداره کل هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و در اجرای ماده 38قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1385 برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره 461- 21/3/1391 ثبت دفتر اندیکاتور هیأت عمومی شده توضیح داده است که:
" عطف به اخطاریه صادر شده به شماره 910998190001957- 9/2/1391 در پاسخ به استحضار عالی می رساند:
اولاً: متن چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی در اختیار این جانب نیست با این حال تاریخ مصوبه 7/12/1389 است.
ثانیاً: اصول و قواعد مواد حاکم بر دعوای مطروح عبارتند از:
1- اصل تحصیل رایگان به شرح اصل 30 قانون اساسی
2- قیاس اولویت حاصل از ماده 4 قانون مدنی از حیث عدم تسری آثار ضوابط اخیر اعلامی از ناحیه خوانده نسبت به گذشته
3- اصل حرمت حق مکتسب و استصحاب آن ( که این استناد نیز از باب مغایرت با قانون به عمل آمده است) مستدعی رسیدگی و صدور حکم شایسته هستم."
متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است:
" بند سوم:
نامه شماره 24187- 28/5/1389 معاون اجرایی سازمان سنجش آموزش کشور در خصوص امکان تحصیل فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی در دوره های دکترای عمومی پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی از طریق قبولی در آزمون سراسری مطرح ومورد تصویب قرار گرفت و مقرر شد: چنانچه داوطلب در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان برخوردار بوده است، در مقطع دکترای عمومی با پرداخت شهریه به تحصیل بپردازد، همچنین مقرر شد لزوم گذراندن طرح نیروی انسانی جهت فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته های علوم پزشکی مشمول گذراندن طرح نیروی انسانی، به شرایط اختصاصی داوطلبان شرکت در آزمون سراسری اضافه شود. "
مشاور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در امور حقوقی به موجب لایحه شماره 4099/107- 23/8/1391 اعلام کرده است که:
" احتراماً، در خصوص پرونده کلاسه 91/55 (9109980900001957) موضوع شکایت خانم مریم بهتاش، به خواسته بطلان چهل و پنجمین مصوبه شورای عالی برنامه ریزی مورخ 7/12/1389 از حیث شمول احکام مقرر در مصوبه بر ایشان به سبب مخالفت مصوبه با قانون اساسی (اصل 30) و ... مراتب ذیل به استحضار می رسد:
1- مشارالیها پذیرفته شده رشته پزشکی عمومی روزانه، سال 90-89 دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی اراک می باشد. وی قبلاً نیز در مقطع کارشناسی رشته حقوق از مزایای آموزش رایگان استفاده کرده است.نامبرده بر اساس مفاد دادخواست تقدیمی به آن دیوان، مدعی است پس از پذیرش در آموزش پزشکی عمومی و شروع به تحصیل به ایشان اعلام شده است بر اساس نامه مورخ 30/7/1390 دبیرخانه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی، چون قبلاً یکبار جهت تحصیل از آموزش رایگان استفاده کرده است، در حال حاضر وفق مصوبات چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 7/12/1389، جهت تحصیل در رشته پزشکی ملزم به پرداخت شهریه می باشد، در حالی که در خصوص این موضوع، قبلاً در دفترچه کنکور، اطلاع رسانی نشده بود. در حال حاضر، مشارالیها خواهان ابطال چهل و پنجمین مصوبه شورای عالی برنامه ریزی مورخ 7/12/1389 از حیث شمول احکام مقرر در مصوبه بر ایشان به سبب مخالفت مصوبه با قانون اساسی ( اصل 30) می باشد.
2- استناد وی جهت ابطال مصوبه چهل و پنجمین مصوبه شورای عالی برنامه ریزی مورخ 7/12/1389 اصل 30 قانون اساسی می باشد، که اعلام می دارد: « دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی راتا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد». در این خصوص لازم به ذکر است، تصمیم شورای عالی برنامه ریزی این وزارتخانه، در راستای اجرای عدالت آموزشی و اصل 30 قانون اساسی می باشد، زیرا مصوبه مذکور، افرادی را که یک بار از آموزش رایگان استفاده کرده اند، ملزم به پرداخت شهریه برای تحصیل مجدد از طریق قبولی در آزمون سراسری نموده است، تا فرصت تحصیل رایگان برای دیگران مهیا گردد. لازم به ذکر است تحصیل در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به دلیل این که مقاطع مذکور ناپیوسته است، رایگان می باشد، ولی تحصیل در دوره، دکترای عمومی، تحصیل در یک رشته دیگر و تحصیل مجدد از ابتدا و از طریق قبولی در آزمون سراسری است و اگر شرط دریافت شهریه نباشد، حق داوطلبانی که برای اولین بار می خواهند از فرصت آموزش رایگان استفاده نمایند تضییع می گردد.
3- ضمناً همان گونه که متستحضر می باشید، ظرفیت پذیرش در دانشگاههای سراسری که به صورت روزانه و رایگان نسبت به پذیرش دانشجو اقدام می نمایند محدود و در هر سال تحصیلی مشخص می باشد. اصل بر این است که کلیه جوانان ایرانی که از دبیرستان فارغ التحصیل می شوند، شانس حداقل یکبار استفاده از آموزش و امکانات تحصیل رایگان و دولتی را در هر مقطع تحصیلی با توجه به استعداد و دانش مکتسبه داشته باشند، به طوری که یک فرد می تواند در صورت دارا بودن دانش و مهارت در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته به صورت تحصیل رایگان بهره مند گردد، ولی زمانی که یک بار در هر یک از این مقاطع تحصیلی فارغ التحصیل گردد، به جهت رعایت اصل انصاف و عدالت، اجازه مجدد استفاده از شرایط آموزش رایگان را در دانشگاههای دولتی روزانه در مقاطعی که قبلاً طی کرده ندارد. در خصوص مقطع دکترای عمومی رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی نیز همین گونه است. زیرا دوره های مذکور، بدین صورت می باشد که شخص با قبولی در این دوره ها، تمامی مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد را به صورت پیوسته از ابتدا طی می نماید. لذا شخصی که قبلاً در مقطع کارشناسی فارغ التحصیل شده است، مجدداً نمی تواند در مقطع پزشکی عمومی از آموزش رایگان استفاده نماید. زیرا مقطع پزشکی عمومی تمامی مقاطع مذکور را در خود دارد و حتی این امکان نیز وجود دارد که پس از 4 سال تحصیل با اخذ مدرک معادل کارشناسی از ادامه تحصیل منصرف گردد. بنابراین تصمیم شورای عالی برنامه ریزی مبنی بر اخذ شهریه از
پذیرفته شدگان مقاطع دکترای عمومی، که قبلاً یک بار در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان استفاده کرده اند، کاملاً در راستای اصل 30 قانون اساسی و ایجاد امکانات جهت استفاده اطفال و جوانان ایرانی از آموزش رایگان و جلوگیری از تبعیض است.
4- صرف نظر از مراتب فوق، در آزمون سراسری سال 1390-1389 ( سال شرکت نامبرده در آزمون) حتی با پرداخت شهریه نیز، امکان تحصیل در مقاطع کارشناسی رشته های علوم پزشکی و یا مقطع دکترای عمومی رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی برای افرادی که قبلاً یک بار در مقطع کارشناسی، از آموزش رایگان استفاده کرده بودند، وجود نداشته است و این موضوع به صراحت در بند (1-6) دفترچه راهنمای آزمون سراسری سال 90-1389 به شرح ذیل اعلام شده است: « با توجه به محدودیت امکانات دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دولتی و لزوم توزیع عادلانه فرصتهای موجود بین تمامی متقاضیان، پذیرش آن دسته از داوطلبانی که قبلاً با استفاده از امکانات دولتی (آموزش رایگان) تحصیلات خود را در رشته ای به اتمام رسانیده اند، در همان مقطع قبولی قبلی و همان دوره (روزانه) امکان پذیر نمی باشد. این قبیل داوطلبان در صورت تمایل می توانند برای نوبت دوم (شبانه) در همان مقطع متقاضی شوند و یا در صورت قبولی در دوره روزانه می توانند، با پرداخت شهریه همانند دانشجویان دوره نوبت دوم (شبانه) در رشته مربوط ادامه تحصیل دهند ( به استثناء رشته های تحصیلی گروه آموزش پزشکی)». بنابراین افرادی که قبلاً یکبار جهت تحصیل از آموزش رایگان استفاده کرده بودند، حتی با پرداخت شهریه نیز نمی توانسته در آزمون رشته های گروه پزشکی پذیرش شوند و دانشگاهها مکلف به ممانعت از تحصیل و ثبت نام تحصیل این دانشجویان بوده اند.
5- علی رغم درج این موضوع در دفترچه کنکور آن سال، تعدادی از داوطلبان دارای مدرک تحصیلی مقطع کارشناسی مانند خانم مریم بهتاش ( شاکی این پرونده)، بدون توجه به مفاد این بند، در آزمون سراسری شرکت و خواهان تحصیل در مقطع کارشناسی و یا دکترای عمومی رشته های علوم پزشکی کرده اند. متاسفانه سازمان سنجش و آموزش کشور نیز، بدون توجه به این موضوع و یا عدم اطلاع از این امر که این افراد قبلاً یکبار از آموزش رایگان در مقطع کارشناسی استفاده کرده اند نسبت به پذیرش این افراد اقدام کرده است.
6- موضوع امکان و شرایط شرکت دانش آموختگان مقطع کارشناسی در آزمون سراسری جهت تحصیل درمقطع کارشناسی رشته های علوم پزشکی و یا مقطع دکترای عمومی رشته های پزشکی، داندانپزشکی و داروسازی در چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 7/12/1389 مطرح و در خصوص پذیرش این افراد به شرط اخذ شهریه موافقت می شود. بنابراین با توجه به مکاتبات دانشگاهها و کسب تکلیف در خصوص ثبت نام و یا عدم ثبت نام دانشجویان پذیرفته شده آزمون سال 1390- 1389، وفق مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 30/7/1390، مفاد چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 7/12/1389 به دانشجویان ورودی سال 1389 نیز تعمیم داده می شود. بنابراین به رغم این که این وزارتخانه امکان قانونی جهت ممانعت از تحصیل پذیرفته شدگان سال 1390- 1389 داشته است، به آنها اجازه ادامه تحصیل با شرط پرداخت شهریه داده است. بنابراین چنانچه خانم مریم بهتاش تمایلی به پرداخت شهریه ندارد، این وزارتخانه ناچار به کان لم یکن نمودن پذیرش وی می شود. با توجه به مراتب فوق رد دعوای نامبرده مورد تقاضا میباشد."
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می‎کند.
رأی هیأت عمومی
با توجه به این که مطابق ماده 7لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال 1358، تحصیل در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی داخل کشور به صورت رایگان و در قبال تعهد خدمت برابر مدتی که از تحصیل رایگان استفاده کرده اند مورد حکم مقنن قرار گرفته و پرداخت شهریه در فرضی اعمال می شود که کسی مایل به تحصیل رایگان نباشد و در سایر قوانین دلیلی بر
محدودیت تحصیل رایگان در مراکز آموزش عالی فقط در یک مقطع وجود ندارد و از طرفی مطابق ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380، دریافت هر گونه وجه، کالا و خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی توسط وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی غیر از مواردی که در مقررات قانونی مربوط معین شده یا می شود، ممنوع اعلام شده است، بنابراین قسمت اول بند 3 مصوبه چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر پرداخت شهریه تحصیل در مقطع دکترا توسط داوطلبی که در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان برخوردار بوده است، مغایر احکام مقنن به شرح فوق الذکر است و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود./

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
محمدجعفر منتظری